Ekitaldian Javier Muñecas Euskadiko Ekonomia eta Gizarte Arazoetarako Batzordeko presidentea eta Jon Barrutia Memoria Sozioekonomikoaren Batzordeko presidentea izan dira.
Euskadiko Ekonomia eta Gizarte Arazoetarako Batzordeak 2023ko EAEko Memoria Sozioekonomikoa aurkeztu du gaur goizean Bilbon, Javier Muñecas Euskadiko Ekonomia eta Gizarte Arazoetarako Batzordeko presidentea eta Jon Barrutia txostena egin duen batzordeko presidentea buru zirela.
Memoriaren aurkezpenean, EGABeko arduradunek 2023ko adierazle sozial eta ekonomiko nagusien errepasoa egin dute, eta, aldi berean, txostenean jasotako gogoeta eta gomendioen laburpena azaldu dute.
DEMOGRAFIA
Arlo demografikoari dagokionez, EAEko kontsulta-organoak azpimarratu du jaiotza-tasa baxuak eta biztanleriaren zahartze progresiboak eragindako tentsio demografikoan murgilduta jarraitzen duela. Migrazio-saldo positiboek 2023an hazkunde natural negatiboa konpentsatu zuten arren, Ekonomia eta Gizarte Arazoetarako Batzordeak beharrezkotzat jotzen du 2030 Estrategiaren aplikazioa bizkortzea Erronka Demografikorako, politika publikoak zeharka eta modu koordinatuan bideratuz. Ez da ahaztu behar migrazioaren gaia egiturazko prozesu beharrezkoa dela gizartearen aberastasuna eta ongizatea bermatzeko.
EKONOMIA ETA LAN MERKATUA
Esparru ekonomikoari dagokionez, Batzordeak egiaztatu du nazioarteko gatazka geopolitikoek eragindako egoera inflazionista eta ziurgabetasun handiko egoera gorabehera, Euskadiko BPGk % 1,8ko hazkundea izan duela. Gainera, adierazle ekonomiko nagusiek eurogunean ikusitakoa baino hazkunde handiagoa erakutsi dute. Batzordeak adierazi du garrantzitsua dela Euskadiko produkzio-sarearen lehiakortasun-sendotasunari eustea eta indartzea.
2023an inflazioa moteldu egin den arren (+%3,1 2023an eta +%5,4 2022an), prezioen indizeak 2021aren aurreko balioen gainetik mantentzen dira, eta horrek inflazio-egoera kontuan hartu beharreko arazo bihurtzen du, herritarren artean duen eraginagatik.
Enpleguari eta lan-harremanei dagokienez, 2022an hasitako susperraldiaren bideari jarraitu zaio, eta 2023an bilakaera positiboa izan da oro har; beraz, sortutako enplegu gehiena zerbitzuen sektorean eta, neurri txikiagoan, industrian sortu da. Iraupen luzeko langabeziak eta gazteenei eragiten dienak behera egin dute, baina emigratzaileen artean gora egin du. Baina, okupazioak gora egin badu ere eta langabeziak behera egin badu ere, aldi baterako lan asko dago sektore publikoan eta jarduera-tasa txikia Euskadin, batez ere emakumeen artean.
Hori dela eta, Euskadiko Ekonomia eta Gizarte Arazoetarako Batzordeak esan du enplegu-politika aktiboek ahaleginak egiten jarraitu behar dutela zailtasun handienak dituzten kolektiboak enpleguan txertatzeko eta horiei eusteko, bai eta genero-aldea murrizteko ere. Ildo horretan, enplegura eta gizarte-babesera bideratutako partida publikoen garrantzia azpimarratu behar da.
OSASUNA, BERRIKUNTZA, INGURUMENA ETA ENERGIA
Osasun-sistemari dagokionez, Batzordeak adierazi du biztanleriaren zahartze progresiboak agerian uzten duela osasun-arloko gastu publikoa eta baliabideen optimizazioa alde batera ez uzteko beharra, prebentzio-estrategiak indartzea gero eta garrantzitsuagoa baita.
Era berean, Ekonomia eta Gizarte Arazoetarako Batzordearen arabera, itxaron-zerrendetan dauden pazienteen kopuruak gora egin du eta lehen mailako arretako medikuen kopuruak behera egin du azken urteetan. Arazo horiek direla eta, neurri ekonomikoak eta sistemaren barne-antolamendukoak hartu behar dira, eta plantillak indartu.
Batzordeak arreta dei bat ere egiten du buruko nahasmenduen eta portaera-nahasmenduen prebalentziari buruz, 2023an 2019ko mailen gainetik hazi baitira. Horiei eraginkortasunez heltzeko, adierazleen prebentziozko jarraipena egin behar da, bereziki suizidioek eta autolesioek eragindako hilkortasun goiztiarraren jarraipena, eta behar adina giza baliabide eta baliabide tekniko izan behar dira.
Zientzia, Teknologia eta Berrikuntzaren esparruan, kontsulta-organoaren ustez, Euskadi eskualdeko bikaintasun-polotzat jotzen da eskualdeko berrikuntzako adierazleen Europako panelean (RIS 2023), baina beharrezkotzat jotzen du ETE berritzaileen ehunekoa handitzea eta berrikuntzarako jardueretan inbertsioa handitzea, hala nola diseinuan, marketinean, jabetza intelektualaren eta industrialaren kudeaketan edo prestakuntzan. Berrikuntzak enpleguan eta salmentetan duen eragin ekonomikoa hobetzeko beste eremu bat, Europako batez bestekoa baino txikiagoa baita.
Azkenik, oso gogoan izan behar da adimen artifizialaren agerpena, enpresetan, langileengan eta, oro har, herritarrengan eragin handia izan dezakeen gaia. Irekitzen dituen aukerak aprobetxatzeko, beharrezkoa izango da prestakuntzan eta lan-inguruneetan integratzean aldaketak planteatzea.
Natura Ingurunearen eta Energiaren egoerari dagokionez, Ekonomia eta Gizarte Arazoetarako Batzordeak positibotzat jotzen ditu garapen ekonomiko iraunkorra sustatzen duten ekintza eta politika publikoak, funtsezkoak baitira bizi dugun trantsizio ekologiko-energetikoari ekiteko. Ildo horretan, beharrezkoa da erregai fosilak minimizatuko dituen eredu energetiko baterantz aurrera egitea, eta, beraz, beharrezkoa da Euskadin energia berriztagarrien ekoizpena handitzea, bai ingurumenean duen inpaktu positiboagatik, bai lurraldearekiko mendekotasun energetiko handia arintzeko duen gaitasunagatik.
BIZI-BALDINTZAK, ETXEBIZITZA, HEZKUNTZA ETA SEKTORE PUBLIKOA
Bizi-baldintzei dagokienez, Euskadik posizio altuetan jarraitzen du bizi-kalitatearen nazioarteko rankingetan, baina zenbait adierazlek alde batera utzi ezin diren arazoei buruz ohartarazi dute, hala nola familien % 12,6 pobrezia energetikoan egotea, % 7,6k atzerapenak izatea etxebizitza nagusiaren ordainketan, edo % 21,4k ustekabeko gastuei aurre egin ezin izatea. Horri dagokionez, Batzordeak pozik hartu du 2023an familiei laguntzeko ahalegin publikoak izugarri handitu izana.
Kontziliazio-adierazleetan aurrerapausoak eman dira, zaintza-lanetan genero-desberdintasunek irauten duten arren. Era berean, nahiz eta horien bolumena ez den handia, egoitza-bazterkeriako egoeran dauden pertsonen kopurua hazi egin da, eta, beraz, komenigarria litzateke gizarte-babeseko sistemak haien estaldura zaintzea.
Babes sozialari dagokionez, organo aholku-emaileak adierazi du babes sozialeko euskal sistemak bere estaldurari eutsi diola Europako herrialde nagusien pareko mailetan, eta bideratutako baliabideen mailak gora egiten jarraitzen duela. Gizarte Zerbitzuen Plan Estrategiko berriak (2023-26) Sistema biztanleriaren zahartzearen eraginari egokitzeko erronkari heldu behar dio, eta, aldi berean, kolektibo kaltebera guztiei laguntzen jarraitu behar du.
2023an, Diru-sarrerak Bermatzeko Errentarekin alderatuta, aurreko urteetako joera hautsi da, eta kasu honetan, jasotzaileen kopuruak gora egin du, % 13,6, 2022ko datuekin alderatuta. Soldata-errentak jasotzen dituztenen, atzerritarren eta pentsiodunen ehunekoak gora egin du. Batzordeak nabarmendu duenez, DSBEaren inguruan egin berri diren arau aldaketek antzemandako beharrak hobeto kudeatzea ahalbidetuko dute, estaldura handituz. Batzordeak nabarmendu duenez, Estatuan diru-sarrerak bermatzeko prestazioetara bideratutako funts guztien % 22 EAEri dagokio, 2022an argitaratutako azken datuen arabera.
Euskadiko etxebizitza-merkatuari dagokionez, esparru horrek erronka bat izaten jarraitzen du euskal gizartearentzat. 2023an higiezinen merkatuan nolabaiteko geldialdia sumatzen da, baina prezioek gora egiten jarraitzen dute eta alokairuko etxebizitzen eskaintzak ez du nahikoa izaten jarraitzen. Ildo horretan, Ekonomia eta Gizarte Arazoetarako Batzordeak positibotzat jo ditu 2021-2024 Plan Zuzentzailea (bilakaera positiboa izan du) eta Euskadiko Etxebizitzaren aldeko Itun Soziala, eremu horretako egoera hobetzeko egiturazko tresna baita. Ildo horretan, Batzordeak bat egiten du alokairu eskuragarriaren eta birgaitzearen aldeko babesarekin, bai eta etxebizitza babestuaren eskaintza etxebizitza eskuratzeko zailtasunak dituzten kolektiboentzat zabaltzeko ekimenarekin ere, gazteen emantzipazioa errazteko lagungarri izan baitaiteke.
Hezkuntzari dagokionez, Euskadi Estatuarekin eta Europako batez bestekoarekin alderatuta nabarmentzen da kualifikazio handiko gazteak dituelako, baina PISA txostenaren emaitzek kezkatzen dute Batzordea, batez ere irakurketarekiko eta zientziekiko interes eskasari dagokionez, beste lurraldeekin alderatuta. Zenbait arlotan lanean jarraitu beharra dago, hala nola, ikasketak aukeratzean dauden genero-desberdintasunak. Horrela, Lanbide Heziketan emakumeen matrikulazio gutxiago dago oraindik, STEM ikasketei dagokienez (Science, Technology, Engineering and Mathematics), non emakumeen presentzia % 14,8koa baino ez den, kasurik onenean, eta unibertsitateko adar teknikoetan emakumeen parte-hartzea gizonezkoena baino askoz txikiagoa da.
EAEko sektore publikoari dagokionez, Ekonomia eta Gizarte Arazoetarako Batzordeak nabarmendu du diru-sarrerek gora egin dutela, batez ere inflazioak lagundutako bilketaren bilakaera positiboari esker, baita gastuek ere. Nabarmentzekoa da, halaber, garapen ekonomikorako funtsezkoak diren inbertsio errealek 2023an izan duten gorakada nabarmena.
Zentzu horretan, inbertsio maila onargarriak bermatzeko aurrekontuen esfortzuari eusteko eskatu du Batzordeak, baita "Next Generation" funts europarrak zerbitzu publikoak eta inbertsio publikoa eta pribatua indartzeko aprobetxatzeko ere.
Memoria Socioeconómica 2023