Euskadiko Ekonomia eta Gizarte Arazoetarako Batzordeak 2021eko Memoria Sozioekonomikoa aurkeztu du gaur goizean Bilbon, Emilia M. Málaga Euskadiko Ekonomia eta Gizarte Arazoetarako Batzordeko Presidentea eta Jon Barrutia txostena egiteko batzordeko Presidentea buru izan dituen ekitaldi batean.
Memoriaren aurkezpenean, EGABeko arduradunek 2021eko adierazle sozial eta ekonomiko nagusien errepasoa egin dute, eta txostenean jasotako kontsiderazioen laburpena ere azaldu dute. Kontsiderazio horiek kontuan hartu behar dira Euskadik Hiru Trantsizioei arrakastaz aurre egin diezaien eta herrialde digital, berde eta inklusibo bihur dadin.
Demografiaren arloari dagokionez, euskal organo aholku-emaileak agerian utzi ditu pandemiaren harira erabili dituen datu gogorrak, hala nola, orain arte ikusi gabeko heriotza kopuruak eta zer eragin izan duten bere kontsiderazioetan.
Bestalde, gogorarazi du EAEk erronka demografiko handi bati aurre egiten jarraitzen duela, jaiotza-tasa txikia eta biztanleriaren pixkanakako zahartzea direla eta, eta horrek agenda politikoan arreta berezia behar duela. Gainera, migrazio-saldo positiboek 2021ean hazkunde natural negatiboa konpentsatu zuten arren, ezinbestekoa da eredu demografiko eta migratzaile orokor bat, politika publikoak zeharka eta modu koordinatuan bideratu ahal izateko, eta 2030 Estrategia joera aldatzeko aukera paregabea dela adierazi du.
Ekonomiaren arloan, Kontseiluak adierazi du COVID-19ak eragindako gaixotasunari eusteko neurriak pixkanaka kentzeak jarduera ekonomikoaren dinamismo handiagoa ekarri zuela, eta jarduera-sektore guztiek, batez ere industria-sektoreak, eta eskariaren osagaiek hori baliatu dutela, baina oraindik ez dela pandemiaren aurreko jarduera-mailara iritsi. Halaber, iazko ekitaldiak enpresen susperraldi handia ekarri zuela adierazi du, 2020ko martxoa eta apirila bitartean galdu ziren enpresen % 64 berreskuratu baitziren.
Hala ere, Kontseilua kezkatuta agertu da inflazioaren egungo egoerarekin, horrek produkzio-jardueraren errentagarritasunean eta herritarren erosteko ahalmenean dituen ondorio negatiboak direla eta, eta egoera gainditzeko eta epe ertain eta luzera inflazio-espiral bat sortzea saihesteko akordioak lortzeko eta neurriak hartzeko beharra nabarmendu du.
Enpleguaren eta lan-harremanen inguruan, 2021ean enpleguak gora egin duela eta horrek pandemia aurreko egoera berreskuratzea ekarri duela nabarmendu du. Hala ere, Kontseiluak behin-behinekotasunaren eta lanaldi partzialeko enpleguaren gorakadari buruz ohartarazi du, 2021eko amaieran onartutako Lan Erreformaren ondorioen zain geratuz.
Bestalde, euskal organo aholku-emaileak ohartarazi du bi sexuetan eta adin-talde guztietan jarduera-tasa baxuek jarraitzen dutela, inguruko herrialdeekin alderatuta, eta adierazi du egoera hori bereziki kezkagarria dela emakumeen eta adinekoen kasuetan, bai eta kualifikazio txikiagoa duten pertsonen kasuan ere. Era berean, azpimarratu du langabezia handiena duten kolektiboei ematen zaien arretak ez duela egoeraren araberako arazoen eraginik jasan behar, eta beharrezkoa dela modu egonkorrean eta kalitatez laneratzea.
Gainera, Euskal Kontseiluak adierazi duenez, Enpleguko Politika Aktiboek (EPA) beste urte batez eutsi egiten diote euren garrantziari eta prestakuntza-eskaintza Europako funtsen helburu-eremuetara egokitzeko beharrari.
OSASUNA, BERRIKUNTZA, INGURUMENA ETA ENERGIA
Osasun-sistemari dagokionez, Kontseiluak adierazi du COVID-19ak osasun publikoa agenda politikoaren gailurrean jarri duela berriro, eta osasun-arreta ona bermatuko duten egitura nahikoak izateko beharra ikusi dela, baita prebentzio-mekanismoak ezartzearen, eta behar adina langile eta koordinazio-tresna izatearen garrantzia ere, osasun-shocken aurrean malgutasuna eta erresilientzia ahalbidetzeko. Etorkizunari begira, EGABek uste du osasun-ikerketak eta sistemaren digitalizazioak osasunaren prebentzioan eta hobekuntzan aurrera egiteko aukera emango dutela; horregatik, zenbait kolektiboren eten digitalari arreta berezia eskaintzeko eskatzen du.
Zientzia, Teknologia eta Berrikuntzaren arloan, organo aholku-emaileak Euskadik 2019an galdu zuen goi-mailako berrikuntzako eskualde kategoria berreskuratzea goraipatu du, baita RIS 2021ean eskualdeko bikaintasun-polotzat hartu izana ere. Hala ere, euskal enpresetan, ETEetan batez ere, berrikuntzaren aldeko apustua oztopatzen duten hainbat faktore daudela adierazi du, beste lehentasun batzuk eta eskariaren gaineko ziurgabetasuna, besteak beste, eta horri faktore ekonomikoak eta I+Gn egindako inbertsioa emaitzetara eramatea zailtzen dutenak gehitu behar zaizkio. Horregatik, EGABek bat egiten du ZTBPren 2030erako helburu operatiboetako batekin, hau da, “EAEko I+G+Ba emaitzetara bideratzea maximizatzea”.
Natur Ingurunearen eta Energiaren egoerari dagokionez, EGABek ohartarazi du EUSTATen Ingurumen Adierazleak erakutsi duen aurrerapena eskasa izan dela, eta, beraz, beharrezkotzat jo du garraiobide eta mugikortasun jasangarriagoetarantz aurrera egitea, etxeetako kontsumo-jarraibideak kontsumo jasangarrirantz aldatzea, energia berriztagarrien ekoizpena handitzea eta ekonomia zirkularra bultzatzea. Horretarako, kontzientziazio-lana egitea eta bizi-ohiturak aldatzea gomendatzen du, Berotegi-Efektuko Gasak eta hondakinak gutxitzea errazteko.
BIZI-BALDINTZAK, ETXEBIZITZA, HEZKUNTZA ETA SEKTORE PUBLIKOA
Bizi-baldintzei dagokienez, euskal erakunde aholku-emaileak nabarmendu du ez dela euskal biztanleriaren bizi-mailaren beherakada nabarmenik sumatu azken urtean (2020ko datuak), eta pobrezia- eta bazterketa-arriskuaren adierazle nagusiek aldeko bilakaerak dituztela pandemia izan arren, besteak beste, pandemia hasi zenean EAE hasierako posizio onean zegoelako.
Hala ere, kontseiluak energia-pobreziaren adierazleen bilakaera negatiboari eta behar bezala elikatzeko ezintasunari buruz ohartarazi du, pobrezia-egoeren % 40k baino gehiagok EBtik kanpoko atzerritar jatorriko biztanleengan duela eragina, eta beste % 15 lan egonkorrik gabeko emakumeak buru dituzten guraso bakarreko familiei dagokiela. Era berean, ohartarazi du pandemia dela eta, gizarte-babeseko sistemaren estaldurarik gabe bizitegi-bazterketako egoeran dauden pertsonak egon daitezkeela.
Gizarte-babesari dagokionez, organo aholku-emaileak adierazi du, arazoak arazo, gizarte-babeseko euskal sistemak bere estaldurari eutsi diola Europako herrialde nagusien pareko mailan, Europako BPGarekiko gastuaren ehunekora hurbilduz eta Estatuarena hobetuz, eta gizarte-babeseko sistema indartsua izatea beharrezkoa dela gogorarazi du. Gainera, azaldu duenez, Diru-sarrerak Bermatzeko Sistemari dagokionez, 2021ean berriro jaitsi da diru-sarrerak bermatzeko eta gizarteratzeko sistemaren prestazioak jasotzen dituzten titularren kopurua (-% 3,7, 2020arekin alderatuta), bereziki DSBE soldata-errentaren osagarri gisa jasotzen dutenen artean (% 15,7, 2020ko % 18aren aurrean).
Euskadiko etxebizitza-merkatuari dagokionez, euskal gizartearentzat erronka iraunkorra izaten jarraitzen duela nabarmentzen da. Ildo horretan, EGABek era positiboan baloratu du alokairu eskuragarriaren eta biztanlerik gabeko etxebizitzak mobilizatzearen alde egiten duen 2021-2024 aldirako Plan Zuzentzaile berria, eta azpimarratu du beharrezkoa dela etxebizitza eskuratzeko dauden programen berri ematea, sektore horretan inflazio-egoerak izan ditzakeen inplikazioez jabetzeaz gain, eta Europako Next Generation funtsek eskaintzen duten aukera aprobetxatu behar dela azpimarratu du.
Hezkuntzari dagokionez, Kontseiluak hobekuntza-arlo batzuetan lan egiteko eskatu du, eta horien artean, ezagutza-maila eta bikaintasuna arloko egokitasun-tasa ona eta ikasketak hautatzeko orduan dauden genero-desberdintasunak azpimarratu behar dira. Azken puntu horri dagokionez, EGABek ohartarazi du emakumeen presentzia urria dela laneratze-maila handiena duten familia profesional eta gradu askotan, eta egoera zuzentzeko beharrezkotzat jo du administrazio publikoek egin behar duten informazio- eta orientazio-estrategian sakontzea.
EAEko sektore publikoari dagokionez, EGABek nabarmendu du krisiaren ondoren finantza publikoak nabarmen suspertu direla, batez ere diru-bilketaren bilakaera positiboari esker. Era berean, zerga- eta aurrekontu-politika funtsezko zerbitzu publikoak (osasuna, gizarte-zerbitzuak, hezkuntza eta ikerketa) hobetzera bideratu behar dela adierazi du Kontseiluak, eta egoera zaurgarrienean dauden kolektiboetan prezioen hazkundeak duen presioa arintzeko erabili behar dela. Era berean, Europako Next Generation funtsak zerbitzu publikoak eta inbertsio publikoa eta pribatua indartzeko baliatu beharra berretsi du.